🌿 Η Τροφική Αλυσίδα της Ορεινής Λεμεσού

Η Ορεινή Λεμεσός αποτέλεσε τον Ιούλιο 2025 το επίκεντρο της μεγαλύτερης οικολογικής καταστροφής που γνώρισε η Κύπρος σε καιρό ειρήνης. Σε μόλις λίγες ημέρες, πάνω από 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασών, γεωργικών εκτάσεων και κοινοτήτων έγιναν στάχτη. Ανάμεσα στους ανθρώπους που ξεριζώθηκαν και στα σπίτια που χάθηκαν, βρέθηκαν και χιλιάδες ζώα – κατοικίδια, παραγωγικά και άγρια.

Η απώλεια για την άγρια πανίδα είναι ανυπολόγιστη. Δεν περιορίζεται μόνο σε άμεσα καμένα ζώα, αλλά και στη μακροχρόνια εξαφάνιση ενδιαιτημάτων, στη διακοπή αλυσίδων τροφής, στη μείωση της επικονίασης και στην απορρύθμιση ολόκληρων οικοσυστημάτων.

Στις σελίδες που ακολουθούν παρουσιάζεται μια συστηματική καταγραφή των κυριότερων ειδών που επηρεάστηκαν, πού ζούσαν στην Ορεινή Λεμεσό και πώς ακριβώς επηρεάζονται βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα από τις πυρκαγιές.

Η Ορεινή Λεμεσός, και ιδιαίτερα οι περιοχές Κοιλάδα Λιμνάτη, Χα Ποτάμι και Ποταμός Παραμαλίου (Natura 2000), φιλοξενούσαν μερικά από τα πιο σπάνια και σημαντικά είδη αρπακτικών και ενδημικών πουλιών της Κύπρου.

1.1 Όρνιο (Gyps fulvus)

• Που ζει: Μεγάλος γύπας, σαρκοφάγος πτωματοφάγος, με πληθυσμό περίπου 37 πουλιών στην Κύπρο (σύμφωνα με το πρόγραμμα «ΓΥΠΕΣ» της Υπηρεσίας Θήρας).

• Σημασία: Βιολογικός «καθαριστής» της φύσης. Εξαφανίζει κουφάρια και μειώνει τον κίνδυνο επιδημιών.

• Πώς επηρεάστηκε: Οι φωτιές κατέκαψαν πεδία τροφοληψίας. Η απώλεια αιγοπροβάτων και άγριων ζώων μειώνει τη διαθέσιμη τροφή. Επιπλέον, η απουσία μεγάλων δέντρων/βράχων για φωλιάζει καθιστά το είδος εξαιρετικά ευάλωτο.

1.2 Γερακαετός (Bonelli’s Eagle, Aquila fasciata)

• Που ζει: Στις βραχώδεις χαράδρες της Λεμεσού, με μικρό αριθμό ζευγαριών.

• Σημασία: Θεωρείται δείκτης υγείας οικοσυστήματος.

• Πώς επηρεάστηκε: Οι φωτιές μείωσαν τους λαγούς και τις πέρδικες που τρέφεται, οδηγώντας σε πείνα. Επίσης, κάηκαν πιθανές θέσεις φωλιάσματος.

1.3 Φιδαετός (Short-toed Eagle, Circaetus gallicus)

• Που ζει: Κυνηγά φίδια και σαύρες στις ημιορεινές περιοχές.

• Σημασία: Ρυθμιστής πληθυσμών ερπετών.

• Πώς επηρεάστηκε: Καθώς οι φωτιές εξόντωσαν μεγάλο μέρος των ερπετών, το είδος αντιμετωπίζει έλλειψη τροφής.

1.4 Αετογερακίνα (Long-legged Buzzard, Buteo rufinus)

• Που ζει: Σπάνιο είδος αρπακτικού που φωλιάζει σε γκρεμούς.

• Πώς επηρεάστηκε: Χάνει ζωτικούς χώρους τροφοληψίας. Η υποβάθμιση του τοπίου περιορίζει την αναπαραγωγική του επιτυχία.

1.5 Τρυπομάζης Κύπρου (Sylvia melanothorax)

• Που ζει: Μικρό ενδημικό πουλί της Κύπρου, ζει σε θαμνώνες και μακκία βλάστηση.

• Πώς επηρεάστηκε: Οι θαμνώνες έγιναν στάχτη. Οι πληθυσμοί θα χρειαστούν δεκαετίες να επανέλθουν.

1.6 Σκαλιφούρτα Κύπρου (Oenanthe cypriaca)

• Που ζει: Ενδημικό πουλί που αγαπά τα ανοικτά ξηρά τοπία με φρύγανα.

• Πώς επηρεάστηκε: Τα καμένα τοπία μπορεί να γίνουν πρόσκαιρα κατάλληλα, αλλά η απουσία τροφής (έντομα) καθιστά την επιβίωσή του δύσκολη.

2. Θηλαστικά

2.1 Λαγός (Lepus europaeus cyprius)

• Που ζει: Στα δάση και φρυγανότοπους της οροσειράς.

• Πώς επηρεάστηκε: Ο λαγός κινείται σχετικά αργά. Χιλιάδες εκτιμάται ότι εγκλωβίστηκαν στις φλόγες. Η μείωση του πληθυσμού επηρεάζει αρπακτικά πουλιά και αλεπούδες.

2.2 Αλεπού Κύπρου (Vulpes vulpes indutus)

• Που ζει: Σε όλη την Κύπρο, αλλά οι ορεινές περιοχές προσφέρουν καταφύγιο και τροφή.

• Πώς επηρεάστηκε: Αν και πιο ευέλικτη να διαφύγει, η έλλειψη θηραμάτων και η καταστροφή φωλιών σημαίνει μακροχρόνιο πληθυσμιακό πλήγμα.

2.3 Νυχτερίδες (8+ είδη)

• Που ζουν: Σπήλαια, χαράδρες και κουφάλες δέντρων.

• Σημασία: Ελέγχουν πληθυσμούς εντόμων.

• Πώς επηρεάστηκαν: Χάθηκαν θέσεις κουρνιάσματος, καταστράφηκαν πηγές νερού και μειώθηκαν έντομα-τροφή.

3. Ερπετά και Αμφίβια

3.1 Κυπριακός Λαφιάτης (Hierophis cypriensis)

• Που ζει: Ενδημικό φίδι, κυρίως σε θαμνώνες και πέτρινες πλαγιές.

• Πώς επηρεάστηκε: Δεν έχει δυνατότητα διαφυγής από μεγάλες φωτιές· μεγάλος αριθμός θανατώθηκε.

3.2 Πρασινόσαυρα (Lacerta troodica)

• Που ζει: Σαύρα ενδημική του Τροόδους.

• Πώς επηρεάστηκε: Η απώλεια χαμηλής βλάστησης σημαίνει εξαφάνιση μικροενδιαιτημάτων.

3.3 Βάτραχοι – Pelophylax cypriensis

• Που ζουν: Ρέματα και υγροί βιότοποι.

• Πώς επηρεάστηκαν: Οι φωτιές στέρεψαν πηγές, ενώ η απώλεια σκιάς αυξάνει την εξάτμιση.

4. Μικροπανίδα – Η «αόρατη» απώλεια

4.1 Μέλισσες (άγριες & οικόσιτες)

• Που ζουν: Κυψέλες, κορμοί, κοιλότητες βράχων.

• Πώς επηρεάστηκαν: Χιλιάδες κυψέλες κάηκαν, καταρρέει η επικονίαση. Χωρίς αυτές, η αναγέννηση της βλάστησης είναι σχεδόν αδύνατη.

4.2 Πεταλούδες (Hipparchia cypriensis και άλλες)

• Που ζουν: Πεδία με αγριολούλουδα και φρύγανα.

• Πώς επηρεάστηκαν: Τα φυτά-ξενιστές κάηκαν· κινδυνεύουν ολόκληροι πληθυσμοί.

4.3 Σκαθάρια (ξυλοφάγα, κοπροφάγα)

• Ρόλος: Ανακύκλωση οργανικής ύλης.

• Πλήγμα: Εξαφάνιση πληθυσμών, διακοπή κύκλου θρεπτικών συστατικών στο έδαφος.

4.4 Μυρμήγκια

• Ρόλος: Αερίζουν το έδαφος, διασκορπίζουν σπόρους.

• Πλήγμα: Χιλιάδες αποικίες εξαφανίστηκαν.

4.5 Σαλιγκάρια (ενδημικά γένη Trochoidea, Monacha)

• Ρόλος: Ανακύκλωση οργανικής ύλης, τροφή για πουλιά.

• Πλήγμα: Εξαιρετικά ευάλωτα στη φωτιά· οι απώλειες θεωρούνται ολικές σε καμένες περιοχές.

5. Οικολογικό Ντόμινο

Η απώλεια της μικροπανίδας και της χαμηλής βλάστησης σημαίνει:

• Λιγότερα έντομα → λιγότερα πουλιά και νυχτερίδες.

• Λιγότερα μικρά θηράματα → λιγότερα αρπακτικά.

• Μείωση επικονίασης → αργή ή καθόλου αναγέννηση δάσους.

Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος ερημοποίησης.

6. Mακροπρόθεσμες Επιπτώσεις

• Απώλεια βιοποικιλότητας: Κάποια ενδημικά είδη μπορεί να μην επανέλθουν ποτέ.

• Κίνδυνος τοπικών εξαφανίσεων: Είδη με μικρούς πληθυσμούς (π.χ. Όρνιο, Τρυπομάζης) απειλούνται σοβαρά.

• Κοινωνικές συνέπειες: Μείωση μελισσοκομίας, ζημιά σε γεωργία, τουρισμό και τοπική οικονομία.

Η τραγωδία της Ορεινής Λεμεσού δεν είναι μόνο ανθρώπινη. Είναι και οικολογική: από τον γίγαντα του ουρανού, το Όρνιο, μέχρι το ταπεινό μυρμήγκι, η φωτιά διέλυσε αλυσίδες ζωής που χτίστηκαν χιλιάδες χρόνια.

Η προστασία, η αναδάσωση, η τεχνητή υποστήριξη ειδών (ταΐστρες, ποτίστρες, μελισσοκομία, προγράμματα διάσωσης αρπακτικών) είναι αναγκαία. Αν δεν γίνουν τώρα, οι απώλειες θα είναι μόνιμες.