🐾 Η Άγρια Ζωή στις Πληγείσες Ζώνες της Ορεινής Λεμεσού

Οι πυρκαγιές του Ιουλίου 2025 στην Ορεινή Λεμεσό αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή που γνώρισε η Κύπρος σε εποχή ειρήνης. Σε λίγα 24ωρα, πάνω από 120 km² δάσους, γεωργικών εκτάσεων και κοινοτήτων καταστράφηκαν. Η απώλεια δεν περιορίζεται στα σπίτια και στις υποδομές· αφορά την ίδια την καρδιά της κυπριακής φύσης.

Οι καμένες ζώνες περιελάμβαναν τρία δίκτυα Natura 2000 (Κοιλάδα Λιμνάτη, Χα Ποτάμι, Ποταμός Παραμαλίου), περιοχές με υψηλή βιοποικιλότητα και σπάνια ενδημικά είδη.

Η παρούσα αναφορά παρουσιάζει:

• Τα κυριότερα είδη που ζούσαν στην Ορεινή Λεμεσό.

• Τις επιπτώσεις που υπέστησαν από τις φωτιές.

• Τα μέτρα που απαιτούνται για να επιβιώσουν και να ανακάμψουν.

1. Πουλιά

1.1 Όρνιο (Gyps fulvus)

• Πού ζει: Ο μεγαλύτερος γύπας της Ευρώπης, με πληθυσμό μόλις ~37 ατόμων στην Κύπρο.

• Πώς επηρεάστηκε: Οι φωτιές κατέκαψαν ζωτικούς χώρους τροφοληψίας, μειώθηκαν τα διαθέσιμα πτώματα, ενώ κάηκαν δέντρα και βράχοι κατάλληλοι για φωλιάζει. Ο κίνδυνος τοπικής εξαφάνισης είναι άμεσος.

• Τι μπορεί να γίνει: Δημιουργία και διαχείριση «ταϊστρών γύπα» με ασφαλή παροχή κουφαριών· χρήση GPS για παρακολούθηση· εκστρατεία κατά των δηλητηριασμένων δολωμάτων.

1.2 Γερακαετός (Aquila fasciata)

• Πού ζει: Σπάνιο αρπακτικό, φωλιάζει σε βραχώδεις χαράδρες.

• Πώς επηρεάστηκε: Έχασε θηράματα (λαγοί, πέρδικες) και πιθανές φωλιές.

• Τι μπορεί να γίνει: Προστασία βράχων από όχληση, ενίσχυση θηραμάτων με απελευθερώσεις, τοποθέτηση τεχνητών φωλιών.

1.3 Φιδαετός (Circaetus gallicus)

• Πού ζει: Κυνηγά ερπετά.

• Πώς επηρεάστηκε: Οι φωτιές μείωσαν φίδια και σαύρες.

• Τι μπορεί να γίνει: Δημιουργία «νησίδων πρασίνου» και διατήρηση πληθυσμών ερπετών· περιορισμός φυτοφαρμάκων.

1.4 Αετογερακίνα (Buteo rufinus)

• Πού ζει: Σπάνιο αρπακτικό που φωλιάζει σε γκρεμούς.

• Πώς επηρεάστηκε: Απώλεια ζωτικών περιοχών τροφοληψίας.

• Τι μπορεί να γίνει: Προστασία των περιοχών αναπαραγωγής· διατήρηση ανοικτών εκτάσεων με χαμηλή βλάστηση.

1.5 Τρυπομάζης Κύπρου (Sylvia melanothorax)

• Πού ζει: Ενδημικό πουλί της Κύπρου· αγαπά θαμνώνες.

• Πώς επηρεάστηκε: Οι θαμνώνες έγιναν στάχτη· μαζική απώλεια φωλιών.

• Τι μπορεί να γίνει: Στοχευμένη αναδάσωση με κυπριακά αρωματικά φυτά· απαγόρευση βόσκησης για δεκαετία.

1.6 Σκαλιφούρτα Κύπρου (Oenanthe cypriaca)

• Πού ζει: Ενδημικό, προτιμά ανοικτά ξηρά τοπία.

• Πώς επηρεάστηκε: Απώλεια εντόμων για τροφή· κινδυνεύουν φωλιές.

• Τι μπορεί να γίνει: Κουτιά φωλεοποίησης· δημιουργία μικρών πράσινων νησίδων για προσέλκυση εντόμων.

2. Θηλαστικά

2.1 Λαγός (Lepus europaeus cyprius)

• Πού ζει: Στα δάση και φρυγανότοπους.

• Πώς επηρεάστηκε: Μαζική θνησιμότητα· έλλειψη κάλυψης.

• Τι μπορεί να γίνει: Απαγόρευση κυνηγιού για 5 χρόνια· απελευθέρωση λαγών από μη καμένες περιοχές.

2.2 Αλεπού Κύπρου (Vulpes vulpes indutus)

• Πού ζει: Σε όλη την Κύπρο, με καταφύγιο στα βουνά.

• Πώς επηρεάστηκε: Έλλειψη θηραμάτων και φωλιών.

• Τι μπορεί να γίνει: Δημιουργία σημείων νερού· περιοδική σίτιση· προστασία από δηλητήρια.

2.3 Νυχτερίδες (8+ είδη)

• Πού ζουν: Σπήλαια, χαράδρες, κουφάλες δέντρων.

• Πώς επηρεάστηκαν: Χάθηκαν θέσεις κουρνιάσματος και τροφή (έντομα).

• Τι μπορεί να γίνει: Τοποθέτηση bat boxes· αποκατάσταση πηγών/δεξαμενών.

3. Ερπετά & Αμφίβια

3.1 Κυπριακός Λαφιάτης (Hierophis cypriensis)

• Πού ζει: Ενδημικό φίδι της Κύπρου.

• Πώς επηρεάστηκε: Μαζική θνησιμότητα λόγω αδυναμίας διαφυγής.

• Τι μπορεί να γίνει: Προστασία πληθυσμών σε μη καμένες ζώνες· δημιουργία πέτρινων καταφυγίων.

3.2 Πρασινόσαυρα (Lacerta troodica)

• Πού ζει: Ενδημική σαύρα Τροόδους.

• Πώς επηρεάστηκε: Απώλεια χαμηλής βλάστησης.

• Τι μπορεί να γίνει: Φύτευση θαμνωδών ειδών· περιορισμός βόσκησης.

3.3 Βάτραχοι (Pelophylax cypriensis)

• Πού ζουν: Ρέματα, υγροί βιότοποι.

• Πώς επηρεάστηκαν: Στέρεψαν πηγές· αυξήθηκε θερμοκρασία νερού.

• Τι μπορεί να γίνει: Διατήρηση τεχνητών δεξαμενών· αναδάσωση όχθεων με σκιάζοντα δέντρα.

4. Μικροπανίδα

4.1 Μέλισσες

• Πώς επηρεάστηκαν: Χιλιάδες κυψέλες καταστράφηκαν· απώλεια επικονίασης.

• Τι μπορεί να γίνει: Νέα μελισσοκομεία· σπορά μελιτοφόρων φυτών.

4.2 Πεταλούδες (Hipparchia cypriensis κ.ά.)

• Πώς επηρεάστηκαν: Απώλεια φυτών-ξενιστών.

• Τι μπορεί να γίνει: Φύτευση φυτών-ξενιστών· δημιουργία «κήπων πεταλούδων».

4.3 Σκαθάρια

• Πώς επηρεάστηκαν: Εξόντωση πληθυσμών, διακοπή ανακύκλωσης.

• Τι μπορεί να γίνει: Διατήρηση καμένων ξύλων στο έδαφος για αναπαραγωγή.

4.4 Μυρμήγκια

• Πώς επηρεάστηκαν: Εξαφανίστηκαν αποικίες.

• Τι μπορεί να γίνει: Αποφυγή χημικών· φυσική επανεγκατάσταση.

4.5 Σαλιγκάρια (Trochoidea, Monacha)

• Πώς επηρεάστηκαν: Μαζική εξαφάνιση πληθυσμών.

• Τι μπορεί να γίνει: Δημιουργία νησίδων υγρασίας· επανεισαγωγή από ασφαλείς περιοχές.

4.6 Γαιοσκώληκες

• Πώς επηρεάστηκαν: Μαζικός θάνατος στα ανώτερα στρώματα εδάφους.

• Τι μπορεί να γίνει: Εμπλουτισμός με οργανική ύλη· αποφυγή βαριάς καλλιέργειας.

5. Οριζόντιες Δράσεις για Όλα τα Είδη

• Δημιουργία πόσιμων σταθμών νερού.

• Απαγόρευση κυνηγιού για 3–5 χρόνια.

• Εθελοντικά δίκτυα παρακολούθησης.

• Περιβαλλοντική εκπαίδευση στις κοινότητες.

• Αξιοποίηση κονδυλίων ΕΕ (LIFE, Natura 2000).

• Η τραγωδία της Ορεινής Λεμεσού δεν είναι μόνο ανθρώπινη· είναι και οικολογική. Από τον γίγαντα του ουρανού, το Όρνιο, μέχρι το ταπεινό μυρμήγκι, οι φωτιές κατέστρεψαν αλυσίδες ζωής χιλιάδων ετών.

• Η διάσωση των ειδών απαιτεί σχέδιο, χρηματοδότηση και κοινωνική συμμετοχή. Χωρίς αυτά, οι απώλειες θα είναι μόνιμες και η Κύπρος θα χάσει ανεπανόρθωτα κομμάτια της φυσικής της κληρονομιάς.